Karıncalar ve insanların, başta sosyal yapılanmaları ve bireyler arası ilişkileri olmak üzere topluluk odaklı davranışları uzun süredir bilim insanlarının ilgisini çekiyor. Yeni yapılan bir araştırma, karıncaların davranışlarının ne kadar karmaşık olduğuna dair yeni kanıtlar sunuyor.
Araştırmacılar, yaygın bir kahverengi karınca türü olan Florida marangoz karıncalarında dikkat çekici bir fenomen gözlemlediler. Çığır açacı yeni bir çalışmada bu karıncaların kendi türünden bir başka karıncanın hayatını kurtarmak için bacak ampütasyonü yaptığı belgelendi.
Araştırmanın baş yazarı ve Würzburg Üniversitesi’nde Davranışsal Ekolojist Erik Frank, “Bu, hayvanlar aleminde bir türün üyesinin bir başkasının hayatını kurtarmak için bir vücut parçasını kestiği ilk örnek” diyor.
Çalışma, hayvanlar arasında cerrahi müdahalenin yeni bir örneğini işaret ediyor ve benzeri görülmemiş düzeyde fedakar bir davranışa dikkat çekiyor.
Karınca toplulukları daha önce yaralı akranlarına bakmak ve koloniyi savunmak için hayatlarını feda etmek gibi eylemleriyle dikkat çekmiş olsa da, uzmanlar bu şekilde doğrudan, hayat kurtarıcı bir müdahalenin ilk kez belgelendiğini söylüyor.
Bu gözlem, karınca davranışını ve karmaşık, özverili eylemlere yönelik kapasitelerini daha iyi anlamamızı sağlıyor.
‘Diğer türlerin larvalarını kaçırıp köleleştiren karıncalar’
Karınca toplulukları insanlara benzeyen çeşitli davranışlar sergilerler. Bazı türler yaprak ve çubuk toplar, üzerlerinde mantar yetiştirir ve mantarları yuvalarında yiyecek olarak tüketir.
Diğerleri bir tür böcekçilik uygular, yaprak bitlerini yuvalarında barındırır ve onlardan “süt özü” olarak bilinen besin açısından zengin bir sıvı toplar.
Bir gün evimin kapısında, bir karıncanın başka bir karıncanın kafasını kendi antenine sapladığını ve cansız bedenini ayaklarıyla sürüklediğini gördüm.
Bangalore’da ekoloji araştırmaları yapan ATREE’de Böcek Bilimci Dr. Priyadarshan Dharmarajan, farklı yuvalardan gelen aynı türdeki karıncalar arasında bile çatışmalar yaşanabileceğini söylüyor. Anlaşmazlıklar genellikle yiyecek ve yaşam alanı gibi kaynaklarla ilgili oluyor.
En ilgi çekici karınca davranışlarından biri de “köleleştiren karıncalar” olarak adlandırılan davranış. Bunlar diğer türlerin yuvalarını istila eder ve genç larvalarını kaçırıp kendi kolonilerinde köle olarak yetiştirirler.
Goa’daki Aranya Çevre Araştırma Merkezi’nde Böcek Bilimci (Entomolog) Dr. Baidya, “Köle yapan karıncaların köleleştirdikleri karıncalarla hiçbir ilişki kurmazlar, yakalanan karıncaları kendi kolonileri için bakım görevleri yapmak için kullanırlar” diyor.
Birincil amaçları rakip kolonilerden kaynakları yağmalamaktır.
Bangalore’daki ATREE’de Araştırma Görevlisi Sahanashri, “Bu tür savaşlar sırasında, istila edilen kolonideki karıncalar yuvalarını büyük bir vahşetle savunurlar. Ancak, istila eden karıncalar kraliçeyi yakalamayı başarırsa, muhafız ve işçi karıncaların savunma çabaları sona erer ve koloni fiilen teslim olur” diyor
Kraliçe kaybolursa, koloninin devamlılığı tehlikeye girer
Karınca kolonilerinde kraliçeler, erkekler, işçiler ve asker karıncalar bulunur. Hepsinin farklı rolleri vardır.
Karınca kolonilerinde çoğu karınca dişidir, ancak yalnızca seçilmiş birkaçı üreme yeteneğine sahiptir. Üreyenbilen karıncalar kraliçe karıncalar olarak bilinir.
Kolonide bulunan erkek karıncalar da sayıca azdır ve tek bir amaçları vardır: Kraliçeyle çiftleşmek, kraliçenin yakalanması koloninin varlığının sonunu getirebilir.
Dr. Baidya, “Kraliçe karınca, bir koloninin oluşması ve sürdürülmesi için olmazsa olmazdır. Kraliçe kaybolursa, koloninin devamlılığı tehlikeye girer. Bu nedenle, diğer karıncalar genellikle bir istila sırasında onu korumak için hayatlarını riske atarlar” diyor
Üreme mevsiminden önce, kraliçe karıncalar ve üreyebilen erkek karıncalar, evlilik uçuşuna katılmak için yuvalarını terk ederler. Bu olay sırasında kraliçe farklı bir koloniden bir erkeği seçip onunla çiftleşir.
Çiftleşmeden sonra kraliçe yere iner, kanatlarını döker ve yumurtalarını bırakmaya başladığı yerin altında yeni bir yuva kurar. Yumurtalar, işçi karıncalara dönüşerek yeni koloninin genişlemesine yardımcı olur.
Bu süreç, kraliçenin koloninin devamında oynadığı önemli rolü ve onun yakalanmasının tüm koloninin çöküşüne neden olabileceğini gösterir.
Karinca kolonilerinde hiyerarşi neden önemli?
Farklı karınca türlerine belirli rollerin biçildiği karınca kolonilerinde net bir hiyerarşi sergilenir.
Dr. Baidya, “Karıncaların iletişim stratejileri inanılmaz derecede karmaşıktır. Bu stratejiler ve sosyal doğaları karıncaların koloniyi korumak için hayatlarını feda etmeye istekli olmalarının nedenidir” diye açıklıyor.
Karıncalar, koloninin refahını kendi yaşamlarının önüne koyarak kolektif bir öncelikle hareket ederler.
Dr. Baidya, “Tüm canlı organizmaların temel amacı sağlıklı yavrular üretmek ve genlerinin devamlılığını sağlamaktır. Karınca kolonilerinde, tüm karıncalar esasen kardeştir ve genetik yapılarının yaklaşık %75’i ortaktır. Kraliçe, üreyen tek bireydir ve yumurtaları koloninin geleceği için çok önemlidir” diyor.
“Bu nedenle, işçi ve asker karıncalar kraliçeyi beslemeye ve korumaya, larvaları beslemeye ve yeni karıncaların gelişimini yönlendirmeye odaklanırlar”
Kolonin hayatta kalmasına yönelik bu köklü bağlılık, karıncaların bir istila sırasında neden olağanüstü çabalar sarf ettiğini, hatta hayatlarını feda ettiğini açıklıyor.
Karıncalar nasıl iletişim kurar?
Karıncalar duyusal antenleriyle iletişim kurar ve hayatta kalırlar. Başlarından gözlerinin üstüne kadar uzanan bu iki ince yapı, günlük işlevleri için hayati önem taşır.
Örneğin, bir karınca tek başına çok büyük bir yiyecek kaynağı keşfettiğinde, konumu feromonlarla işaretler. Bu kimyasal iz, diğer koloni üyelerini yiyecek yığınına yönlendiren bir GPS sistemi gibi davranır.
Dr. Dharmarajan, “Karıncalar antenlerini kaybederse, gezinme, iletişim kurma ve tehlikeyi algılama yeteneklerini kaybederler. Özünde, antenler bir karıncanın hayatta kalması için hayati önem taşır” diyor.
Karıncalar yiyecek noktalarını nasıl işaretler?
Karıncalar, yiyecekleri yenilikçi bir yöntemle işaretleyerek diğer karıncaları cezbederler. Buldukları gıdayı güvenli bir yere götürürler ve daha sonra grup halinde ziyafet çekerler
Bu dikkat çekici iletişim sistemi, karınca toplumundaki yaşamın karmaşıklığını ortaya koyuyor.